नेपालमा टेलिमेडिसिन

सूचना प्रविधिको द्रुततर विकासले स्वास्थ्य क्षेत्रलाई पनि अक्षुतो छोडेको छैन । झण्डै एक दशक अगाडी सम्म तत्कालीन अवस्थामा उपलब्ध सञ्चारको माध्यमबाट सञ्चालन गरिएको टेलिमेडिसिन सेवा, मोबाइलको माध्यमबाट प्रवाह गरिने स्वास्थ्य सेवा एमहेल्थ हुँदै ई-हेल्थको स्वरूपमा देखा परिसकेको छ । नेपालको बिध्यमान अवस्थामा स्वास्थसेवा बिध्युतिय सञ्चारका माध्ययम बाट लक्ष्यीत वर्ग सम्म पुग्न नसकी रहेको भएता पनि राजधानीका केही नाम चलेका अस्पतालहरुले टेलिमेडिसिनको माध्यमबाट विदेशी बिशेशज्ञता सुविधा स्थानियस्तरमा दिइरहेका छन् । सेवा लिने र दिने व्यवहारलाई परै छोडेर कार्यक्रमको प्रभावकारिता वाहेकको कुरा गर्ने हो भने नेपाल सरकार अन्तर्गत ग्रामीण टेलिमेडिसिन कार्यक्रम अन्तर्गत तीस वटा जिल्लाका स्वास्थकेन्द्रहरु टेलिमेडिसन कार्यक्रम मार्फत जोडिएका छन् ।

बिरामीभएर ओछ्यान नपरुञ्जेल नटेर्ने र डाक्टरको नजिक पर्ने बित्तिकै निको भैहाल्नु पर्ने मानसिकता नेपाल जस्तो ठाँउमा टेलिमेडिसिन कार्यक्रमको लागी ठुलो चुनौती रहेको छ । सेवाग्राहीको सोच विपरीत टेलिमेडिसिन कार्यक्रममा बिरामीको उपाचार उक्त केन्द्रभन्दा धेरै टाढा रहेको स्थानमा सम्बन्धित रोगका बिशेशज्ञको परामर्श लिएर उपचार गरिने गरिन्छ । यसो भन्दैमा टेलिमेडिसिन कार्यक्रममा रियलटाईममा बिरामीको उपचार गर्न नसकिने भने हैन ।टेलीमेडिसिन सेवालाई त्यसको प्रकृतिको आधारमा दुई भागमा वर्गिकरण गरिएको हुन्छ ।

रियलटाईम टेलिमेडिसिन : यस प्रकारको टेलिमेडिसिन सेवामा इन्टरनेटको माध्ययमा अनुहार हेरेर कुरा गर्नमिल्ने स्काईप देखी जटिल प्रकारका सफ्टवेयरहरुको जडान गरी दुई वा दुईभन्दा बढी स्थानका स्वास्थ्यकर्मीहरु कुनै रोगको बारेमा छलफल गरेर उपचार गर्ने गर्दछन । यस प्रकारको टेलिमेडिसन सेवामा साधारण किसिमका कम्प्युटर पेरीफेरल डिभाईस देखी भिडियो कन्फेरेसिङ्ग उपकरणको साहायताले बिरामीको ईन्टरयाक्टिभ एक्जामिनेसन गरिन्छ । यस प्रकारको टेलिमेडिसिन सेवाको मद्दतले जटिल भन्दा जटिल प्रकारको सर्जरी समेत गर्न सकिन्छ । विकसित देशहरूमा यसैको साहायताले रोबोटिक सर्जरी समेत गर्ने गरिन्छ । यसै प्रकारको टेलिमेडिसिन सेवालाई लक्ष्यीत गरी टेली ओटोस्कोप , टेलिस्टेथोस्कोप जस्ता उपकरणको विकास गरिएको छ । टेलिओटोस्कोपको साहताले बिरामीको कानको भित्री भाग हेर्न सकिन्छ भने टेलिस्टेथोपस्कोपको साहाताले बिरामको मुटुको चाल नाप्ने गरिन्छ । मानसिक, मुटु, बालरोग, स्त्रीरोग, न्युरो , सर्जरी सम्बन्धी विभिन्न स्वास्थ समस्या सामाधान गर्नको लागि रियलटाईम टेलिमेडिसन सेवा प्रभावकारी हुन्छ ।

स्टोर एण्ड फर्वाड टेलीमेडिसिन सेवा : यस प्रकारको टेलिमेडिसिन सेवामा आवश्यक स्वास्थ्य जानकारी सम्बन्धित दक्ष विशेशज्ञ लाई पायक पर्ने समयमा अध्ययन को लागी सम्प्रेशण गरी प्राप्त सल्लाहको आधारमा बिरामीको उपचार गर्ने गरिन्छ । यसम एकै सयमा दुवै तर्फका मेडिकल विशेशज्ञ उपस्थित रहनु पर्ने आवश्यकता पर्दैन । रियलटाईम टेलिमेडिसन सेवाको तुलमा यस अलि सस्तो भएकोले नेपाल जस्तो बिकासोउन्मुख देशहरूमा यस प्रकारको धेरै प्रयोगमा आएको छ । ललितपुर स्थित पाटन अस्पतालले यसै प्रकारको टेलिमेडिसिन सेवाको प्रयोग गरी स्थानीय स्तरमा सेवा पुर्याई रहेको थियो । डर्माटोलोजी , रेडियोलोजी , प्याथोलोजी जस्ता विषयका स्वास्थ्य सल्लाहरु यस प्रकारको टेलिमेडिसिन सेवा प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

टे